İLGİMİ ÇEKEN ŞEYLER: KARMAŞIK SAYILAR

Tanım [değiştir]
Karmaşık sayılar kümesi birçok şekilde tanımlanabilir. Aşağıdaki tanımların hepsi birbirine eşyapısaldır, yani yapısal olarak biri diğerinin yerine kullanılabilir. Bu yüzden aslında içerik olarak farklı olan aşağıda tanımlanan tüm kümeleri aynı harfle gösterdik, $\mathbb{C}$ . Ayrıca bu simge, sadece karmaşık sayılar dediğimiz öğeleri içeren bir küme olmaktan ötedir, üzerine tanımlayacağımız iki tane ikili işlemi olan bir cisimdir. Üstelik bu cisim, gerçel sayıların en büyük cisim genişlemesidir, yani gerçel sayıları bundan daha fazla genişletemeyiz. Gerçel sayılarla karmaşık sayıların aynı kardinaliteye (öğe sayısına) sahip olduğunu da unutmayalım.

Kartezyen uzay tanımı [değiştir]

Gerçel sayılar kümesinde her sayıyı $\mathbf{i}$ ile çarparsak elde ettiğimiz $\mathbf{i} \mathbb{R}$ kümesi önceki $\mathbb{R}$ kümesine eşyapısaldır. Karmaşık sayılar cismi ise buradan hareketle

$\mathbb{C} \equiv \mathbb{R} \times \mathbf{i} \mathbb{R} \equiv \{ \, ( a,b ) \, | \, a \in \mathbb{R} \, \text{ve} \, b \in \mathbf{i} \mathbb{R} \}$

olarak tanımlanmış olur. Bu 2 boyutlu kartezyen uzay, Argand düzlemi olarak anılır. Eğer $\mathbb{R}$ yerine tamsayılar cismi $\mathbb{Z}$ alınırsa oluşan karmaşık tamsayılar Gauss düzlemindedir. Bu sayılara da Gauss sayıları denir.
Karmaşık sayılar, bu tanımla aşağıdaki gibi ifade edilir: $z\in\mathbb{C}$ olmak üzere;

$z = (a,b)$

Burada açıkça $Re(z)=a$ ve $Im(z)=b$ dir.

Cisim genişlemesi tanımı [değiştir]

Karmaşık olmayan sayılar, gerçel sayılar cisminin bir cisim genişlemesidir. $\mathbf{i}$ sayısı $x^2+1$ polinomunun köklerinden biridir ve diğer kökü de $-\mathbf{i}$ olur. Bu iki öğenin gerçel sayılarla olan genişlemesinin eşcyapısal olduğu kolaylıkla görülebilir:

$\mathbb{R}\left(\mathbf{i}\right) \equiv \mathbb{R}\left( -\mathbf{i} \right)$

Bu durumda

$\mathbb{C} \equiv \mathbb{R}\left( \mathbf{i} \right)$

olarak tanımlanır. Daha açık olarak, karmaşık sayılar gerçel sayılar polinom halkasının $x^2+1$ polinomuyla üretilen bölüm halkasıdır:

$\mathbb{C} \equiv \mathbb{R} [ X ] / (X^2+1) \equiv \{ \, a + \mathbf{i} b \, | \, a,b \in \mathbb{R} \, \}$

Bu bölüm halkasında X öğesinin görüntüsü $\mathbf{i}$ karmaşık birimidir. Bu sayede karmaşık sayılar halkası cebirsel olarak kapalı olur ki bu, gerçel sayıların cebirsel kapanışıdır. Cebirin temel teoremi bunu gerektirir, n dereceli her polinomun tam n kökü vardır. Biz, her karmaşık sayının $a + \mathbf{i} b$ olarak ifade edildiği bu tanıma daha âşinâyız.

Karmaşık düzlem [değiştir]

Şekil 1: Karmaşık bir düzlemde nokta (kırmızı) ve konum vektörü (mavi) ile çizilen karmaşık sayı; $a+ib$ (veya $a+bi$ olarak ta gösterilir) dikdörtgendir ve noktayı ifade eder.

Karmaşık sayı, iki boyutlu kartezyen koordinat sisteminde, nokta veya konum vektörü olarak gösterilebilir. Sayılar alışıla geldiği gibi yatay bileşen gerçel kısmı ve düşey (dikey) bileşende sanal kısmı olarak çizildi (Şekil 1'e bakınız). Bu iki kısım karmaşık bir sayıyı ifade etmek için kullanılır ve bu yüzden Kartezyen-, dikdörtgensel- veya cebirsel form olarak adlandırılır.

İşlemlerin geometriksel açıklaması [değiştir]

Cebirsel olarak ifade edilen işlemler yukarıdaki karmaşık düzlem kullanılarak gösterilebilir.

	X = A + B: Karmaşık düzlemdeki A ve B gibi iki noktanın 'toplamı, X = A + Bdir ve köşeleri 0,A, B olan bir üçgendir. X, B, A ile benzerdir. Bu iki karmaşık sayı, vektör uzayında aynı katkıya sahiptir.
	X = AB: A ve B gibi iki noktanın çarpımı X = ABdir ve köşeleri 0, 1, A olan bir üçgendir. 0, B, X benzer üçgenlerdir.
	X = A: A noktasının Karmaşık eşleniği, X = Adır ve köşeleri 0, 1, Adır. 0, 1, Xnin ayna görüntüsüdür.

Bu geometrik açıklamalar, cebirsek problemlerin geometriksel biçime dönüştürmeyi sağlar. Ve tam tersi de geçerlidir (geometriksel problemler, cebirsel olarak çözülebilir). Örneğin, geometriksel şekil olan onyedigen problemi, Gauss tarafından şu şekilde cebirsel denklem analizine dönüştürüldü:x¹⁷ = 1 (Çokgene bakınız).

$f(x) = \tfrac{(x^2 - 1)(x - 2 - i)^2}{x^2 + 2 + 2 i}$
fonksiyonunun alan renklendirme çizimi. Ton, fonksiyon değişkenini ifade ederken, doygunluk ve canlılık miktarı ifade eder.

Kutupsal form [değiştir]

Şablon:Detail

Şekil 2: φ değişkeni ve r mutlak değeri, karmaşık düzlemdeki bir noktanın konumudur. Noktanın kutupsal ifadesi şöyledir: $r(\cos \phi + i \sin \phi)$ veya $r e^{i\phi}$ .

Diyagramlar çeşitli özellik gösteriler. Öncelikle Şekil 2'de r ile gösterilen orjin (merkez)den z noktasına olan uzaklık, mutlak değer olarak bilinir. Mutlak değer veya büyüklük $|z|$ olarak yazılır. Pisagor teoremine göre,

$|x+iy|=\sqrt{x^2+y^2}.$

Karmaşık sayılar arasındaki uzaklık genellikle, $d(z,w)=|z-w|$ fonksiyonu ile gösterilir. Bu fonksiyon, karmaşık sayıların metrik uzayına dönüşüdür. Limit ve süreklilik hakkında fikir verir. İki boyutlu uzayın tüm standart özellikleri karmaşık sayılar için geçerlidir. (tüm z ve w için, $| z + w | \leq | z | + | w |$ ).
İkinci olarak, $z=x+iy$ şeklindeki karmaşık sayının argümanı veya fazı, reel eksenle yaptığı açıdır (Şekil 2'de φ olarak gösteriliyor) ve $\arg(z)$ olarak yazılır. Mutlak değer olarak, argüman dikdörtgensel formdan elde edilebilir $x+iy$ :

$\varphi = \arctan\frac{y}{x}$ veya $\varphi = \pi + \arctan\frac{y}{x}$ ( $x<0$ olduğunda π ekleyerek, $x+iy=r(\cos \phi + i \sin \phi)$ olur).

φ değeri, 2π'nin herhangi çarpanı olarak değiştirilebilir ve yine aynı açıyı verir (burada radyan kullanıldığına dikkat ediniz). Bundan dolayı, arg fonksiyonu bazen çok değerli olarak ifade edilir, Fakat çoğunlukla değer $(-\pi,\pi]$ veya $[0,2\pi)$ aralığında seçilir (Bu asıl değerdir).
Karmaşık sayıların çeşitli formlarda gösterilebilir. Kutupsal form, bir düzlemdeki noktanın tam konumunu belirten mutlak değer ve argüman bileşenleri olarak gösterilebilir, şöyle ki; (r,φ) kutupsal çiftlerinden, özgün dikdörtgenin koordinatları olan $(x,y)=(r \cos\varphi,r\sin\varphi)$ elde edildi). Diğer gösterimi:

$z = r(\cos \varphi + i\sin \varphi )\,$

buna trigonometrik form denir ve bazen r cis φ olarak kısaltılır. Euler formülü kullanılarak şu şekilde gösterilebilir:

$z = r e^{i \varphi},$

buna da üstel form denir. Elektrik Mühendisliği'nde daha çok açısal gösterim kullanımı yaygındır. Bu gösterim, A genlikli ve θ fazına sahip fazörü ifade eder ve şu şekilde yazılır:

$A \ang \theta = A e ^ {j \theta }.$

Açısal gösterimde θ, hem radyan hem de derece olabilir. Elektrik akımını ifade eden i ile karıştırmamak için, Elektrik Mühendisliği'nde i yerine daha çok j kullanılır.

Kutupsal formdaki işlemler [değiştir]

Çarpma ve bölme kutupsal formda temel formüllere sahiptir:

$(r_1e^{i\varphi_1}) \cdot (r_2e^{i\varphi_2}) = r_1 r_2 e^{i(\varphi_1 + \varphi_2)}$

$\frac{r_1\,e^{i\varphi_1}}{r_2\,e^{i\varphi_2}} = \left(\frac{r_1}{r_2}\right)\,e^{i (\varphi_1 - \varphi_2)}.$

Bu formda her iki çarpanın (eşitliklerin solundakiler) katsayıları çarpımın özelliğinden dolayı yan yana (çarpma işleminde) veya alt alta (bölme işleminde) getirilebilirler. Diğer yandan üslü sayıların kuralları gereği ifadeler aynı ise (burada $e$ ), bunlar aynı ifade altına alınırken çarpma işleminde üsler toplanır, bölme işleminde ise üsler çıkartılır.
Üs tam sayı ise şöyle gösterilir:

$(r(\cos\varphi + i\sin\varphi))^n = r^n\,(\cos n\varphi + i \sin n \varphi).$

[De Moivre formülü]

Sonuç olarak kutupsal formlar kökleri bulmak içinde kullanılabilir. z herhangi karmaşık sayı olmak üzere ve n pozitif tam sayı için zⁿ = c olarak gösterilebilir. Bu da cnin n. kökü diye okunur. Eğer c sıfır değilse, tam n tane farklı c nin kökü vardır (cebirin temel teoremine göre). r > 0 için, c = re^iφ'de c nin n. kökleri:

$\left\{ \sqrt[n]r\,e^{i\left(\frac{\varphi+2k\pi}{n}\right)} \mid k\in\{0,1,\ldots,n-1\} \, \right\}$

Burada $\sqrt[n]{r}$ , pozitif reel sayı olan r nin genellikle pozitif olan n. kökünü ifade eder. Eğer c = 0, ise c nin tek bir kökü vardır, o da 0'dır.

Karmaşık sayılarda işlem [değiştir]

Karmaşık sayılarda cebirsel işlemler gerçel sayıların genişlemesidir. Öncelikle iki karmaşık sayının eşitliğini verelim.

Eşitlik [değiştir]

Bir $z = a + \mathbf{i} b$ ve $w = c + \mathbf{i} d$ karmaşık sayıları için

$z=w$ ancak $a=c$ ve $b=d$ iken geçerlidir.bu doğru bir kavramdır...

Toplama [değiştir]

Bir $z = a + \mathbf{i} b$ ve $w = c + \mathbf{i} d$ karmaşık sayıları için

$z + w = ( a + \mathbf{i} b ) + ( c + \mathbf{i} d ) = ( a + c ) + \mathbf{i} ( b + d ) \,$

Çarpma [değiştir]

Bir $z = a + \mathbf{i} b$ ve $w = c + \mathbf{i} d$ karmaşık sayıları için

$zw = ( a + \mathbf{i} b ) ( c + \mathbf{i} d ) = ac - bd + \mathbf{i} ( bc + ad ) \,$

Eşlenik [değiştir]

Bir karmaşık sayı ile eşleniğinin karmaşık uzaydaki gösterimi.

Bir $z = a + \mathbf{i} b$ karmaşık sayısı için eşlenik ifadesi $\mathbf{i} \mapsto -\mathbf{i}$ dönüşümüdür ve

$\bar{z} = a - \mathbf{i} b$

ya da matrislerde

$\bar{ \mathbf{z} } = \mathbf{z}^T = \begin{bmatrix} a & b \\ -b & \;\; a \end{bmatrix}$

olarak tanımlanır.

Eşleniğin cebirsel özellikleri [değiştir]

$\overline {(z+w)} = \overline w + \overline z$
$\overline{ \overline z } = z$
$\overline {(zw)} = \overline w \cdot \overline z$
$\overline {(z / w)} = \overline z / \overline w$
$\overline z = z$ ancak z gerçel sayı olduğunda geçerlidir.

Çarpımsal Ters [değiştir]

Bir $z = a + \mathbf{i} b$ karmaşık sayısının tersi ancak

$z^{-1} = \frac{\bar{z}}{z \bar{z}} = \frac{\bar{z}}{|z|^2} = {a\over a^2+b^2} - \mathbf{i} {b\over a^2+b^2}$

olarak ya da bir matrisin tersine uygun olarak

$\mathbf{z}^{-1} = { 1 \over det \mathbf{z} } \begin{bmatrix} a & b \\ -b & \;\; a \end{bmatrix} = \begin{bmatrix} {a\over a^2+b^2} & {b\over a^2+b^2} \\ -{b\over a^2+b^2} & \;\; {a\over a^2+b^2} \end{bmatrix}$

olduğu görülür.o

İLGİMİ ÇEKEN ŞEYLER

4 Temmuz 2012 Çarşamba

KARMAŞIK SAYILAR

Kartezyen uzay tanımı [değiştir]

Cisim genişlemesi tanımı [değiştir]

Karmaşık düzlem [değiştir]

İşlemlerin geometriksel açıklaması [değiştir]

Kutupsal form [değiştir]

Kutupsal formdaki işlemler [değiştir]

Karmaşık sayılarda işlem [değiştir]

Eşitlik [değiştir]

Toplama [değiştir]

Çarpma [değiştir]

Eşlenik [değiştir]

Eşleniğin cebirsel özellikleri [değiştir]

Çarpımsal Ters [değiştir]

Hiç yorum yok: